Yurdumuz çesitli iklim tiplerinin 7 ayri bölgeye dagildigi bir iklim mozayigidir. Akdeniz iklimi, subropikal iklim, Karadeniz (dogu-bati), karasal, dag, deniz, humit, arit, step, alpin... Bu sebepten yurdumuzun bir tarafinda bahlar yasanirken, diger bir yöresinde kis bütün siddetiyle sürüyor olabilmektedir. Bir kösesinde yilin 11 ayi yagmur yagarken bir baska yöresinde kuraklik sikintisi çekilmektedir. Bir bakima zenginlik sayilacak bu durum vejetasyonla ilgili konularda kesin sözler söylemege veya rakamlar vermeye insani tereddüte düsürüp isini zorlastirmaktadir.

Bahçelerde bakimla ilgili bir takvim verirken de bu zorluklar karsimiza çikmaktadir. Çare olarak, yurdumuzun ortalamasini teskil eden Marmara iklim kosullari dikkate alinacak ve örnegin istanbul'un yurdumuzu temsil ettigi kabul edilecektir. Buna göre yurdun diger yörelerinde, cografi konumuna göre gerekli düzeltmeleri, adaptasyonlari yapmakta sayin okurlarimiza kalacaktir.

Bahçelerin bakimi hemen hemen, yilin çok siddetli geçen kis günleri disinda, her gün devam eder. Yilin her mevsiminde, her ayinda yapilacak ve birbirlerini tamamlar nitelikte sinirsiz bakim isleri vardir. Bunlari sirasiyla ve özetle görelim.



ILKBAHAR DÖNEMI
Bahçe islerinin en yogun periyodu ilk bahardir. Havalar isinmaga baslamis, yagmurlar bereket yagdirmakta, toprak tavina (islenmeye uygun hale gelme, yumusama) gelmis, bitkilerde vejetasyon baslamis ve hizla devam etmekte; agaçlara, otlara, çalilara su yürümüs, doga kis uykusundan uyanmistir... ilkbaharin basi fidan dikim zamani, budama zamanidir.

MART

• Fazla nemini kaybetmege baslayan topragin tavlanmasi ile belleme, sürme ve çapa isleri yapilir.
• Yillik gübrelemenin ilk yarisi Nisan sonuna kadar yapilmis olmalidir.
• Gübrelemede organik gübrelerle beraber ve her metrekareye 30 gr. hesabiyla yapay, kompoze gübrelerin topraga karistirilip çapalanmasi ve hemen de sulanmasi gerekir.
• Mart ortalarina kadar her türlü fidan dikimi yapilir. Havalarin uygun olmasi halinde bu ay sonuna kadar sürdürülebilir.
• Yazin çiçek açan süs bitkileri ile kisin yapraklarini döken agaclarin budanmasina baslanir.
• Çali formundakiler 25-30cm. den kesilirken, yasli diger dallar da diplerinden kesilir. Bu arada kisin dondan zarar gören kisimlarda kesilip atilmalidir.
• Budama keskin "Budama Makasi" veya gene keskin bir biçakla yapilmalidir. Kesim noktasi daldaki bir altta bulunan gözün (tomurcugun) arka yönüne dogru egimli olacak sekilde seçilmelidir.
• Mart'ta daha çok kalem asisi ve çelikle üretim yapilir.
• Çimlerde tirmikla temizlik yapilir, yabanci otlar ayiklanir.
• Çim alanlarinda, kisin donma ve çözülme sonucu, kumlu ve organik maddelerce zengin hafif topraklarda olusan kabarmalar hafif bir silindir (log) ya da tokmaklarla giderilmelidir.
• Agir topraklarda sikisma sebebiyle topragin kapilarite, hava alma gibi islevlerini kolaylastirmak amaci ile çatal bel ile veya demir çubuklarla toprakta delikler açilarak toprak rahatlatilir.
• Bu arada yeniden tesis edilecek olan çim alanlarinin topragi hazirlanir.

NISAN

• Gübrelemeye devam edilir.
• Martta bitirilmeyen fidan dikimi, hava kosullan uygunsa devam edilir.
• Tüplü fidanlar yilin diger aylarinda oldugu gibi Nisanda da rahatlikla dikilebilir,
• Herdem yesil agaçlar, budanir. (Çamlar, porsuklar, serviler, mazilar gibi).
• Çit olustan bitkilerin dal ve yapraklan makaslanarak, ya da budama suretiyle form edilir
• Yagis miktari istenilen düzeyde olmaz ise bahçelerin sulanmasina baslanir.
• Büyük agaçlarin yer degistirmesi yapilir (Büyük agaçlarin yer degistirmesi bir uzmanlik alanidir. Herkes bunu yapamaz. Aynca 6-7 m. yükseklikteki agaçlarin yer degistirmesi de özel araçlarla ve basan ile yapilmakta oldugundan, böyle durumlarda bu isi yapan özel firmalardan yardim istenmelidir.)
• Yeni çim alanlarinin hazirliktan yapilir. Mevsim basinda ekilmis olan çimler, boyu 10 cm. kadar olduktan sonra, ilk defa kesilmeli ve kesim ya da daha dogrusu biçim isinin mutlaka iyi bilenmis bir tirpanla yapilmasinin zorunlu oldugu unutulmamalidir Daha sonraki kesimler, özel biçme makineleri ile yapilir. Ama ilk kesim mutlaka tirpanla olmali ve derince kesilmelidir.
• Toprak nemi kontrol edilmeli, üstten itibaren 2-3 cm. derinlige ya da nemliligini kaybetmisse sulama yapilmalidir Sulamada, suyun en az 10 cm. derinlige kadar topraga isledigi görülünceye kadar sulamaya devam edilir.
• Çimler için özel olarak hazirlanmis kompoze gübreler (hazir, müstehzar) topraga verilir.
• Yabanci otlar ayiklanir, bozulan çimler onarilir.

MAYIS

• Çapa ile toprak islenmesine devam edilir. Fidan dipleri kabartilir, özellikle killi topraklarda kaymaklasan topragin bu olusumu çapa ile kirilarak, toprak suyunu bir lamba fitili gibi emerek havaya uçmasini kolay
  lastiran kapiler (kilcal) borular yok edilir ve bu suretle topragin su kaybi önlenmis olur. Köylünün "iki çapa bir su" deyiminin altindaki gerçek iste budur. Çapa yaparak su vermis gibi oluruz.
• Herdem yesil agaç ve agaççiklarin gübrelemeleri yapilir. Her metrekareye 30-40 gr. isabet edecek kadar ve daha ziyade fosfor agirlikli kompoze veya fosforlu yapay gübre katkili organik gübre serbeti verilip hemen de sulama yapilir.
• Manolya, leylak, kartopu (viburnum), berberisi, Japon ayvasi (Cidonia japonica), süs elmasi, süs kirazi gibi çiçek tomurcuklari bir önce yil olusup, baharda çiçek açan bitkiler, ciçeklenmenin hemen bitiminde budanir. Budama zayif sürgünleri kisaltmak, yasli dallan dipten kesmek ve sik dallan seyreltmek seklinde yapilir.
• Sulama artik ciddi bir sekilde ele alinir. Çim alanlarinda yer alan agaç ve agaççiklarin çimlere verilenden daha fazla suya ihtiyaçlari bulundugu dikkate alinarak, bu materyale, çimlere verilenden baska ekstra su verilmesi gerektigi hatirlanmalidir.
• Mayis ayinda bitkilere zarar veren böcekler, mantarlar, dana burnu,
  köstebek gibi bitki zararlilarina karsi önlem alinir. Bunlarin her birinin mücadelesi sistem, sekil ve kutlanilacaklarin ilaçlan yönünden çok degisik oldugundan böyle durumlarda, en yakin Zirai Mücadele Kurulusundan yardim isteginde bulunulmalidir.
• Çim tohumu ekilmege devam edilir.
• Çim alanlarini olusturan topraklar agir karakterli ise burada kumlama yapilir. (Elenmis dere kumu topragin yüzeyine 1-1,5 cm. kalinlikta serilip tirmikla karistirilip yedirilir) Agir topraklarin kumlama islemi sonbaharda tekrarlanabilir.
• Çim alanlarinin sulamasi, biçmesi, yabanci otlarin ayiklanmasi ve gübreleme islemine devam edilmelidir.
• Çim alanlarinin yillik azot gereksiniminin yansi Mayis ayinda karsilanir. Her metreküpe 30-40 gr. amonyum sülfat içeren gübreler yeterlidir.

YAZ DÖNEMI
HAZIRAN

• Topraklarin çapalanmasina devam edilir.
• Yazlik çiçek fidanlarinin ve tüplü fidanlarin dikimi yapilir. Tüplü, kapli fidan da olsa, dikimini takiben mutlaka sulanmasi gerektigini (Can suyu) unutmamalidir.
• Yazin yapraklanni döken bitkilerin budamalari devam eder.
• Sulamalara çok dikkat etmek gerekir, zira artik toprak suya fazla gereksinim duymaga baslamistir. Sulama aksam saatlerinde yapilmali, hava kosullari ve bitkilerin su istekleri dogrultusunda yeterince sulamaya özen gösterilmelidir.
• Göz asisi yapilabilir.
• Çim alanlarin sulanmasi önem kazanir. Sabah ve aksam saatlerinde, günesin etkisi azaldigi vakitlerde gerekirse günde iki defa sulanabilir.
• Çim biçme daha sik yapilir. Bu arada biçme artiklarinin bir kisminin çimler arasinda birakilmasinin, toprak nemini korumasi bakimindan yararli oldugu gözönüne alinmalidir.
• Ilk yarisi Mayis ayinda verilen azotlu gübrenin diger yarisi Haziranda veya yaz dönemi boyunca ister bir kerede ister azar azar, verilir.

TEMMUZ

• Kaymaklasan toprak tabakasi, çapalanarak kirilir.
• Yabanci otlarin temizligine devam edilir.
• Yaz boyu çiçek açan agaç, agaççik ve çalilarin ve yazlik çiçeklerin (özellikle güllerin) gübre takviyesi yapilir. (Organik gübreler, gübre serbeti, ya da her metrekareye 30-40 gr. yapay kompoze gübre). Çiçeklenmenin sonunda gübrelemeye de son verilir.
• Tüplü, kapli fidanlarla Sonbaharda çiçek açan mevsimlik ve çok yillik çiçeklerin dikimleri yapilir.
• Güllerde, asili agaç, agaççik ve süs çalilarinda piçler (kök ve kök bogazindan çikan bitkinin asili olmayan anacina ait sürgünler) kesilir.
• Sulamaya Hazirandaki gibi muntazam devam edilir.

AGUSTOS

• Gerektiginde çapa yapilir.
• Gübreleme yapilmaz. Bu ayda yapilacak gübreleme fayda yerine zarar verir.
• ilkbaharda çiçek açan çok yillik çiçeklerin dikimi yapilir.
• Ilk budamasi Nisan da yapilan herdem yesil agaç, agaççik ve çalilarin ikinci budamasi Agustosun ikinci yarisinda yapilir.
• Herdem yesil çitlerin budamasi bu bitkilerin her taraftan isik almasim kolaylastiracak sekilde, yakandan asagiya genisleyerek yapilir.
• Sulama önemini bu ayda da sürdürmektedir. Diger yaz aylari gibi dikkatle sulamaya devam edilir.
• Agustos sonu ile Eylül sonuna kadar durgun göz asisinin en uygun mevsimidir.
• Çimlenecek alanlarin topraklarinin hazirlanmasi islerine devam edilir.

SONBAHAR DÖNEMI
Sonbahar bahçe islerinin yogunluk kazandigi en önemli ve faal mevsimidir.

EYLÜL

• Sonbahar yagmurlari Ile birlikte toprak tavini almaga baslamistir. Bu durumda topragin mutlaka islenmesi lazimdir.
• Sonbaharda, (hatta ilkbaharda) dikilecek fidanlarin yerleri hazirlanir, çukurlari açilir.
• Ot mücadelesine devam edilir, kaymaklanma olursa topragin hemen çapalanmasina dikkat edilir.
• Fakir topraklarin iyilestirilmesi Islemleri devam eder ve bu toprarlarin üzerine yukarida anlatildigi üzere, organik gübre serpilip çapalanarak topraga yedirilir.
• Tüplü ve kapli fidanlar dikilebilir. Sonbahar dikimlerini uygun hava kosullan meydana geldiginde hemen yapmanin, fidanlarin köklerinin çalistirma olanagi bulabilmesi açisindan, çok yararlidir.
• Kislik çiçek fideleri ve ilkbaharda çiçek açan soganli bitkiler dikilebilir.
• Büyük agaçlarin yer degistirmesi yapilabilir.
• Agustos'ta yetistirilemeyen budama islemlerine Eylül ortalarina kadar devam edilir.
• Yagmur ve yagislar yeterli degilse sulamaya devam edilir.
• Dökülmeye baslayan yapraklar temizlenir.
• Yeni çim alani yapimina devam edilir. Bunun için en uygun zamandir. Çimler sulanir. Çimlerin ilk biçimi yapilacaksa, bunun iyi bilenmis bir tirpanla yapilmasi zorunlugunu bir kere daha hatirlayalim.

EKIM

• Kirizme, belleme, çapa, fidan çukuru açilmasi gibi toprak isleme faaliyetleri için en uygun ay ekim ayidir.
• Toprak islerken organik gübre verilmelidir. Kapli-tüplü her türlü fidan dikilebilir.
• Yagislar yeterli degilse sulamaya devam edilir. Zira, bitkilerin toprakta yeterli kadar neme kavusmadan kisa girmeleri sakincalidir.
• Çim alanlarinda sulama, sikistirma ve biçme islemleri devam eder. Hazirlanan yeni alanlara çim tohumu ekilir.

KASIM

• Hava kosullarinin elverdigi oranda topragin islenmesine devam edilir.
• Kök diplerinin torf, yaprak çürüntüsü, kompost ve organik gübrelerle örtülmesi, o agacin kis kosullarina hazirlanmasi yönünden iyi olur.
• Toprak islenirken gübre verilir.
• Kasim ayi klasik olarak tam bir fidan dikme mevsimidir. Tüplü, toprakli, topraksiz her türlü fidan (tabii, taksonun özellikleri dikkate alinarak toprakli veya topraksiz, veya tüplü olabilecegini hatirlayalim.) dikimine baslanir ve bu isleme don'lu günlere kadar devam edilir.
• Budama için de en ideal aydir. Budanan dal ve sürgünlerin uçlari kisin donarsa, bu ölü uçlar ilkbaharda yeniden kesilir.
• Yagislarin yetersiz olmasi durumunda sulamaya devam edilir. Özellikle yeni dikilen fidanlara mutlaka su vermek gerektigi hiç unutulmamalidir.
• Kis kosullarina karsi duyarli olan bitkilerin dipleri kabartilmali ve
  mümkünse uygun bir malzeme ile sarilmalidir.
• ilkbaharda çimlenecek alanlarin kirizmesi ve drenaji yapilir.

KIS DÖNEMI
Kis aylan bitkilerde (istisnalar disinda) genelde vejetasyonun durdugu ölü bir mevsim, bir bakima latant dönemidir. Bahçe ile ilgili islem ve eylemler de buna göre ya tamamen durur veya iyice yavaslar.

ARALIK

• Havalar uygun ise her türlü toprak islemeleri yapilabilir
• ibreli agaç ve agaççiklara, derin budanmis bitkilere toprak islemesi sirasinda organik gübre verilmesi iyi olur.
• Don yoksa her türlü fidan dikilir.
• Hatta donlu havalarda büyük ve ibreli agaçlarin nakli ve yer degistirmesi emniyetle yapilir.
• Budamalara devam edilir.
• Kisi sert gecen yörelerimizde bitkilerin kök bogazindaki topraklar kabartilmalidir. Bu sirada kabartilan topraga, torf, yaprak çürüntüsü, kaba organik gübre gibi koruyucu malzeme karistirilarak toprak nemini donlardan korumus oluruz:
• Gene fazli karli günlerde özellikle ibreli agaçlarin dallarina zarar verecek kar tabakasi temizlenmelidir.
• Çim alanlarinda kis gübrelemesi yapilir. Bunun için 100 metrekare alana 2-2,5 metreküp hesabiyla çok iyi yanmis ve elenmis organik gübre kullanilmalidir. Kumlama yapilmamissa, gübreye elenmis dere kumu karistirmayi unutmamaliyiz. Gübre ve dere kumu tirmikla karistirilarak topraga yedirilir.
• Kis gübrelemesi Ocak ve Subat ayina kadar yapilabilir.

OCAK

• Uygun hava kosullarinda gerekirse toprak islenebilir. Her toprak islemesinde topraga organik gübre verilmesi gerektigini bir kere daha vurgulayalim.
• Her türlü fidan rahatlikla ve korkusuzca dikilir. Büyük agaçlarin, yukarida belirtildigi gibi yer degistirmeleri yapilir.

SUBAT

• Toprak isleme için oldukça uygun bir aydir.
• Fidan çukurlari açilir, belleme yapilir ve tabii gübre verilmesi ihmal edilmez.
• Donsuz gübrelerde dikime devam edilir.
• Keza büyük agaçlarin nakline devam edilir.
• Kisin yapraklarini döken agaçlarin yasli ve belli istikamete büyümesini islemedigimiz dallari dipten kesilir.
• Genç dal ve sürgünlerin kisaltilmasi, seyreltilmesi, ferahlandirilmasi yapilir.
• Asili fidanlarin diplerinden çikan "PIÇ" ler dipten kesilerek agacin asisiz hali olan aslina dönmesine engel olunur.
• Kökleri gevseyen ya da yeni dikilmis olan fidanlarin kökleri sikistirilir.
• Çim alanlarinda kis gübrelenmesine devam edilir.

Not: Bilgiler Alintidir.